Uzależnienie a zmiana osobowości. Jak nałogi wpływają na zachowanie?

Nałóg jest patologicznym stanem, w którym zmienia się sposób funkcjonowania organizmu. Objawia się to między innymi zmianą zachowania. Jak uzależnienie może wpłynąć na osobowość i czy negatywne zmiany w zachowaniu spowodowane uzależnieniem da się odwrócić?

Czym jest uzależnienie?

Zgodnie z przyjętą definicją medyczną uzależnienie to patologiczny stan zdrowia psychicznego. Charakteryzuje się odczuwaniem stałego przymusu zażywania substancji psychoaktywnej lub – w przypadku uzależnienia behawioralnego – wykonywania określonych czynności. Najczęściej diagnozuje się uzależnienie od alkoholu, narkotyków, leków przeciwbólowych, kannabinoidów, kokainy. Coraz częściej mówi się też o uzależnieniu od telefonu, Internetu, zakupów lub seksu.

Jak uzależnienie może wpłynąć na zachowanie?

Głównym motywem przyjmowania środków odurzających lub wykonywania określonych czynności jest potrzeba zaspokojenia pragnienia, dzięki czemu można poczuć się lepiej. Działanie uspokajające, przeciwlękowe, zniekształcające myślenie czy zmieniające stan świadomości pozwala uwolnić się od dręczących myśli, kłopotów. W związku z tym rozwój uzależniania zależy od wielu spraw, w tym od czynników osobowościowych.

Manipulacje osoby uzależnionej

Wiele osób z otoczenia osoby uzależnionej może ulec manipulacji – dotyczy to zwłaszcza partnerów, ale z czasem manipulacje mogą dostrzegać także starsze dzieci. Wynika to z tego, że po pewnym czasie łatwiej dostrzec kłamstwa i matactwa uzależnionego. Pojawia się manipulacja emocjonalna, która przybiera głównie formę obwiniania otoczenia i najbliższych za niepowodzenia, a także wywoływania u nich poczucia winy.

Przejawy agresji

Agresja osoby uzależnionej może przybierać różne formy. Może to być agresja werbalna, objawiająca się krzyczeniem i wyzwiskami, a także agresja fizyczna, czyli bicie, szarpanie, popychanie. Innym rozróżnieniem jest stosowanie agresji pasywnej i agresji biernej lub ich kombinacji, czyli agresji pasywno-biernej.

Trudna komunikacja

Kontakt z osobą uzależnioną może być znacznie utrudniony, a spokojna, rzeczowa rozmowa o uzależnieniu niemal niemożliwa. Trudności w wyrażaniu uczuć, emocji i myśli mogą powodować kłótnie i niedomówienia, a także zwiększać dystans w relacji.

Jak zmienia się osoba zmagająca się z nałogiem?

Zmiany w zachowaniu osoby zmagającej się z nałogiem początkowo mogą być trudno zauważalne. Szczególnie, że początkowe sygnały mogą być bagatelizowane i tłumaczone, np. gorszym samopoczuciem, problemami w pracy, stresem czy niesprzyjającą pogodą.

Jak ciężkie przeżycia wpływają na zmianę osobowości?

Zmiana osobowości po alkoholu czy narkotykach to obserwacja, którą zwykle w pierwszej kolejności dostrzegają najbliżsi przyjaciele, rodzina lub współpracownicy. Zmiana zachowania, a w dalszej kolejności zmiana osobowości, to efekt długotrwałego działania stresora o dużym nasileniu. Zwykle o zmianie osobowości mówi się wtedy, gdy zmiana w zachowaniu jest wyraźnie widoczna i objawia się wrogim nastawieniem do ludzi i świata. Ponadto traumę mogą przeżywać bliscy osoby uzależnionej, u których diagnozuje się później syndrom współuzależnienia.

Czy zmiany w zachowaniu są odwracalne?

Sposób zachowania na co dzień i przyjęte schematy działania wynikają w głównej mierze z procesu socjalizacji. Nałóg może jednak doprowadzić do szybkich zmian, wypracowania nowych schematów działania i podejmowania decyzji. Kiedy priorytetem jest zaspokojenie pragnień wynikających z uzależnienia, wszelkie inne kwestie schodzą na dalszy plan. Jak każdy nawyk, możliwe jest nauczenie się go od nowa. Zmiany w zachowaniu są odwracalne, ale wymagają wiele wysiłku, wyrzeczeń i wytrwałości od osoby uzależnionej, a pośrednio także od członków rodziny i osoby leczącej – proces ten może być bowiem trudny i długi.

Czy terapia w ośrodku leczenia uzależnień pomoże?

Negatywne zmiany w zachowaniu można odwrócić dzięki terapii w ośrodku leczenia uzależnień, gdzie stosowane są różne formy terapii, dopasowywane w zależności od typu i fazy uzależnienia. W zależności od rodzaju uzależnienia i czasu trwania, a także stanu zdrowia osoby uzależnionej, można wyróżnić takie okresy leczenia jak:

• detoksykacja – jest to eliminowanie objawów abstynencyjnych i objawów odtrucia,
• reorientacja – polega na budowaniu motywacji do leczenia,
• rehabilitacja – w procesie leczenia oznacza nic innego jak uczenie się nowych schematów działania, które przekładają się na zdrowe wzorce zachowania w codziennym życiu. Co ważne, są to wzorce zachowania w życiu, w którym nie stosuje się środków psychoaktywnych.

W ośrodku terapii uzależnień dla mieszkańców Gdańska prowadzone jest leczenie pod okiem doświadczonych terapeutów, którzy pomagają wyjść na prostą osobom z nałogami w różnym stopniu zaawansowania. Powrót do trzeźwości jest możliwy, konieczne jest jednak podjęcie odpowiednich kroków – możliwie jak najszybciej, nim uzależnienie przejmie kontrolę nad wieloma aspektami życia.